Biblioteka Uniwersytetu Gdańskiego, obok najnowszej literatury naukowo-dydaktycznej, gromadzi zbiory retrospektywne dokumentujące ciągłość i rozwój myśli ludzkiej, umożliwiające oparcie badań naukowych na trwałych zdobyczach epok poprzednich. Zgromadzony kilkunastotysięczny księgozbiór historyczny (stare druki, dzieła XIX-wieczne) obejmuje cenne, często pomnikowe dzieła literatury polskiej i obcej z wielu dziedzin wiedzy, ze szczególnym uwzględnieniem dziejów państwa i narodu polskiego.

Najcenniejszą grupę pośród zabytkowego już dziś księgozbioru stanowią stare druki. Liczący 907 woluminów zbiór zawiera dzieła wydane od połowy XV w. do 1800 r. Są wśród nich zabytki literatury polskiej i światowej, a przede wszystkim dzieła związane z przeszłością naszego kraju, regionu i miasta, źródła do historii państwa i prawa: kroniki, herbarze, konstytucje, zbiory ustaw i przywilejów.

Najstarszym posiadanym cymelium jest inkunabuł Familiares epistole ad diversos autorstwa Aeneasa Silviusa Piccolominiego, który wydał je jako papież Pius II w oficynie Antoniego Kobergera w Norymberdze w 1486 r. Dzieło wybitnego włoskiego humanisty ujęte w formę listów jest nie tylko traktatem religijnym, ale także polityczno-społecznym, w którym autor zawarł opinię o ówczesnych stosunkach europejskich. Inkunabuł swą formą - układem tekstu, czcionką, a także ręcznie malowanymi inicjałami nawiązuje do rękopisów średniowiecznych.

Pośród XVI-wiecznych zabytków piśmiennictwa europejskiego przechowywanych w naszej Bibliotece, na uwagę zasługuje Cosmographia Sebastiana Münstera wydana w oficynie Henric-Petriego w Bazylei w 1592 r. Monumentalne dzieło, w którym Münster przedstawił cały stan wiedzy o ówczesnym świecie, wyposażone zostało w 28 map i ponad 4 tysiące drzeworytów, a wśród nich całostronicowe tablice z widokami miast.

W zbiorze starych druków Biblioteki znajdują się dzieła pochodzące z wielu ważnych ośrodków drukarstwa europejskiego, jednakże w kręgu naszych szczególnych zainteresowań pozostają polonica. Do cennych XVI-wiecznych poloników należą: Biblia w przekładzie Jakuba Wujka wydana w Oficynie Łazarzowej w 1599 r., herbarz polski - Gniazdo cnoty Bartosza Paprockiego - wydany przez Andrzeja Piotrkowczyka w 1578 r. - bogato ilustrowany drzeworytami, a także liczne dzieła z zakresu prawa polskiego, m.in.: zbiór praw i przywilejów Królestwa Polskiego Leges seu statuta ac privilegia Regni Poloniae Jakuba Przyłuskiego czy też najstarszy wykład prawa miejskiego Cervusa Tucholczyka Farragines actionum iuris civilis z 1558 r. Poczesne miejsce pośród cymeliów naszej Biblioteki zajmują druki gdańskie tzw. gedaniana. Są wśród nich dzieła gdańskich uczonych, utwory poświęcone dziejom Pomorza i Gdańska, a także druki wydane w gdańskich oficynach. Do wybitnych przedstawicieli gdańskiej historiografii na przestrzeni trzech wieków należeli: Kasper Schütz - autor kroniki Pomorza i Prus Historia rerum Prussicarum z 1592 r., Reinhold Curicke, którego historia Gdańska Der Stadt Dantzig historische Beschreibung z 1687 r., bogato ilustrowana sztychami zabytków, stanowi do dziś jedną z najcenniejszych monografii o Gdańsku oraz Gotfryd Lengnich, jeden z największych dziejopisów Prus Królewskich. Dzieła tych historyków, jak i wielu innych, przechowywane w naszej Bibliotece, są niezwykle cennymi źródłami do badań nad historią naszego regionu.

W zbiorach rękopiśmiennych biblioteki przeważają materiały o charakterze regionalnym. Dużym zainteresowaniem badaczy dziejów Pomorza Gdańskiego cieszy się zbiór rękopisów kaszubskich. Są wśród nich kolekcje pisarzy i działaczy kaszubsko-pomorskich XIX i pocz. XX w.: Aleksandra Majkowskiego, Floriana Ceynowy, Franciszka Sędzickiego, Władysława Pniewskiego i innych, a także materiały dotyczące działalności towarzystw naukowych, społecznych i kulturalnych, redakcji pism kaszubskich pochodzące ze spuścizny profesora Uniwersytetu Gdańskiego - Andrzeja Bukowskiego, badacza regionalizmu kaszubskiego.

W bogatych zbiorach kartograficznych gromadzonych w Bibliotece Uniwersyteckiej (17203 jedn.) znajdują się atlasy i mapy starodruczne. Miedziorytowe mapy Polski, Pomorza i Prus, wykonane przez znanych kartografów europejskich: Gerarda Mercatora, Kaspra Hennebergera, Tobiasza Lottera, Johanna Baptistę Homanna i in. należą do cennych zabytków kartograficznych. Ręcznie kolorowane plany Gdańska, zdobione panoramami miasta, a także widoki i ryciny przedstawiające zabytkowe budowle Gdańska z XVII, XVIII i XIX wieku, uzupełniają zbiór cymeliów Biblioteki Uniwersytetu Gdańskiego.

Stare druki, rękopisy, dawne mapy, atlasy i ryciny udostępniane są na miejscu w Czytelni Zbiorów Specjalnych wyłącznie w celach naukowych.